بدن بعضی از خانم‌ها مثل ساعت کار می‌کند؛ یعنی هر ماه به فاصله‌ای منظم و دقیق می‌شوند. چنین چیزی بسیار مطلوب است. به‌طور معمول، چرخه قاعدگی ن ۲۸روزه است؛ یعنی در هر ماه به فاصلهٔ ۲۸ روز از دفعه قبلی در ماه پیش، می‌شوند. البته این عدد بین افراد مختلف کمی متفاوت است و شاید فاصله بین در تمام افراد دقیقا همین تعداد روز نباشد. زمانی می‌توان گفت نامنظم است که چرخه قاعدگی از ۳۵ روز بیشتر یا از ۲۱ روز کمتر شود یا با فواصل زمانی نامشخص رخ بدهد. نامنظم باید پیگیری و دلایل آن کشف شود. در این مقاله، از نشانه‌ها، دلایل، عوارض و درمان‌های نامنظم خواهید خواند.
نامنظم چیست؟
بخشی از چرخه قاعدگی ن است. در دوران ، دیواره رحم موسوم به آندومتر (endometrium) کنده میشود. این پاک‌سازی ماهیانهٔ دیوارهٔ رحم با خون‌ریزی از رحم و خروج آن خون از واژن همراه است. قاعدگی یا همان شدن از سن بلوغ یعنی حوالی ۱۰ تا ۱۶سالگی شروع میشود. این روند تا یائسگی ادامه پیدا می‌کند؛ یعنی زمانی که ن به ۴۵ تا ۵۵سالگی می‌رسند.
نامنظم، که به آن اُلیگومِنوره» (oligomenorrhea) هم گفته میشود، به دلایل مختلفی رخ می‌دهد؛ مثلا تغییر روش‌های پیشگیری از بارداری، به‌هم‌خوردن تعادل هورمون‌ها، تغییرات هورمونی در شُرف یائسگی و ورزش‌های شدید از عوامل بروز آن هستند.
درمان نامنظم در دوران بلوغ یا در شرف یائسگی ضروری نیست؛ اما اگر چنین چیزی در سال‌های باروری و تولیدمثل رخ بدهد، لازم است با پزشک درباره آن صحبت شود.
علائم نامنظم چیست؟
چرخه‌ٔ قاعدگی ۲۸ روزه است اما بسته به بدن و شرایط هر فرد، امکان دارد که این عدد از ۲۱ تا ۳۵ متغیر باشد. به‌طور متوسط، هر زن در طول سال، ۱۱ تا ۱۳ بار میشود. تعداد روزهای خون‌ریزی هم حدود ۵ روز است. البته این عدد هم می‌تواند از ۲ تا ۷ روز تغییر کند. بعد از اینکه قاعدگی در فردی شروع میشود، تا دو سال طول می‌کشد تا چرخه‌ای منظم و روندی مشخص برای شدن او شکل بگیرد.
معمولا بعد از دوران بلوغ، چرخه قاعدگی در بیشتر ن به‌طور منظم پیش می‌رود و تعداد روزهایی که فرد میشود، در هر ماه به عددی مشخص می‌رسد. بااین‌حال، مقدار خون‌ریزی و فاصلهٔ بین هر در بعضی از ن در هر ماه متغیر است. به این حالت، نامنظم گفته میشود.
نخستین علامت نامنظم، تغییر فاصلهٔ بین دو از ۳۵ روز است؛ یعنی اگر فاصلهٔ این ماهتان از ماه پیش، بیشتر از ۳۵ روز شده است، باید کمی درباره این موضوع حساسیت بیشتری به خرج بدهید. تغییر در مدت‌زمان هم نشانهٔ دیگری است که نیاز به پیگیری دارد. تغییرات در خون‌ریزی یا وجود ه‌های خونی که قطرشان بیشتر از ۲٫۵ سانتی‌متر است هم می‌تواند نشانه‌ای از نامنظم باشد.
دلایل نامنظم‌شدن چیست؟
دلایل متنوعی برای بروز نامنظم وجود دارد. تولید و تغییرات هورمونی از شایع‌ترین دلایل است. استروژن و پروژسترون دو هورمونی هستند که روی تغییرات اثر می‌گذارند. در واقع، این دو هورمون هستند که نظم را تحت‌کنترل دارند.
اثرات هورمون بر چیست؟
تغییرات چرخه‌ٔ عمر که بر تعادل هورمونی بدن اثر می‌گذارد شامل بلوغ، یائسگی، بارداری، زایمان و شیردهی میشود. در دوران بلوغ، بدن تغییرات بسیار زیادی می‌کند. امکان دارد که به تعادل‌رسیدن سطح استروژن و پروژسترون سال‌ها طول بکشد. در چنین حالتی، نامنظم رایج است.
قبل از یائسگی هم ن اغلب دچار نامنظم می‌شوند و ممکن است میزان خون‌ریزی‌شان در هر بار با دفعهٔ قبلی متفاوت باشد. یائسگی زمانی رخ می‌دهد که از آخرین حدود ۱۲ ماه می‌گذرد. بعد از یائسگی، دیگر شدن در کار نیست.
در طول بارداری هم متوقف میشود و بیشتر ن تا زمانی که به نوزاد شیر می‌دهند، نمی‌شوند. روش‌های پیشگیری از بارداری می‌توانند از دلایل خون‌ریزی نامنظم باشند؛ برای مثال شاید وسایل پیشگیری داخل‌رحمی مانند آیودی (IUD) موجب خون‌ریزی شدید شوند. قرص‌های ضدبارداری هم باعث می‌شوند که در فاصلهٔ بین دو ، لکه‌بینی (خون‌ریزی سبک بین دو ) به وجود بیاید.
زمانی که برای نخستین بار از قرص‌های ضدبارداری استفاده میشود، با خون‌ریزی سبکی همراه خواهد بود که کمتر از همیشه طول می‌کشد. این مشکل معمولا بعد از چند ماه حل میشود.
عوامل دیگر نامنظم چیست؟
تغییرات دیگری که باعث بروز نامنظم می‌شوند هم به شرح زیر هستن21
- کاهش وزن شدید؛
- افزایش وزن شدید؛
- استرس‌های عاطفی؛
- اختلالات در خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی یا بولیمیا؛
- ورزش‌های شدید مانند دوی ماراتون.
اختلالات دیگری هم وجود دارند که باعث نامنظم یا نشدن می‌شوند.
عوارض و نتایج نامنظم چیست؟
نامنظم گاهی نشانه‌ای از مشکلی جسمانی است؛ یعنی به شما هشدار می‌دهد که سلامتی‌تان به خطر افتاده است. در بعضی موارد هم می‌تواند موجب مشکلات عمیق‌تری مانند ناباروری شود.
سندروم تخمدان پلی‌کیستیک
سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یکی از مشکلاتی است که با نامنظم ارتباط دارد. افراد مبتلا به آن، در تخمدان‌هایشان، کیسه‌های کوچک پُر از مایعی به نام کیست دارند. نی که دچار این سندروم هستند، تخمک‌گذاری ندارند و هر ماه یک عدد تخمک را آزاد نمی‌کنند. از علائم این مشکل، نامنظم یا نشدن، چاقی مفرط، آکنه و رشد موهای زائد است.
سطح هورمون‌های جنسی مردانه مانند آندروژن (androgen) یا تستسترون (testosterone) در ن مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک به‌طور غیرعادی زیاد است. بنا به گزارش بخش سلامت ن در دپارتمان خدمات انسانی و سلامت آمریکا، این سندروم در ۱۰ تا ۲۰ درصد از ن در سنین باروری یا تا حدود ۵ میلیون از ن آمریکایی دیده میشود. حتی دختران نوجوان ۱۱ساله هم در میان مبتلایان به این سندروم دیده می‌شوند.
آندومتریوز
آندومتریوز (Endometriosis ) هم وضعیتی است که در آن سلول‌های موسوم به سلول‌های آندومتریال (که به‌طور طبیعی در داخل رحم وجود دارند) در خارج از آن شروع به رشد می‌کنند. به‌عبارت دیگر، در این حالت، پوشش داخلی رحم در بیرون آن شکل می‌گیرد. سلول‌های آندومتریال همان سلول‌هایی هستند که هر ماه در دوران ازدیواره رحم کنده می‌شوند و بیرون می‌ریزند؛ به همین خاطر، احتمال اینکه آندومتریوز بیشتر در دوران باروری ن رخ دهد، بیشتر است.
رشد سلولی در آندومتریوز سرطان‌زا نیست. حتی ممکن است هیچ علامتی هم به همراه نداشته باشد، اما احتمال دارد که درد ایجاد کند و مشکلات دیگری را در بدن به وجود آورد. اگر خون دیواره رحم در بافت‌های اطرافش به دام بیفتد، امکان تخریب آن بافت‌ها، ایجاد درد شدید، نامنظم و ناباروری خواهد بود.
بیماری التهابی لگن
بیماری التهابی لگن (PID) عفونت در دستگاه تولیدمثل ن است. این بیماری از شایع‌ترین عوارض بیماری‌های مقاربتی (به‌جز ایدز) است. اگر این بیماری سریع تشخیص داده شود، امکان درمانش با آنتی‌بیوتیک‌ها وجود دارد اما اگر در بدن پخش شود، امکان دارد که لوله‌های فالوپ و رحم را تخریب کند و دردی مزمن و بلندمدت به وجود بیاورد. نشانه‌های بیماری التهابی لگن پرتعدادند. خون‌ریزی بعد از آمیزش جنسی و در فاصلهٔ میان دو هم از نشانه‌های آن است.
موارد دیگر
- اختلالات تیروئید هم می‌توانند باعث نامنظم‌شدن شوند. غده تیروئید هورمونی ترشح می‌کند که بر سوخت‌وساز بدن (metabolism) اثرگذار است.
- سرطان رحم یا دهانه رحم در مواردی نادر می‌تواند موجب خون‌ریزی‌ها در فواصل دو یا در زمان نزدیکی جنسی شود.
درمان‌های خانگی بی‌نظمی چیست؟
سبک زندگی سالم تا حد زیادی از خطر وقوع نامنظم جلوگیری می‌کند؛ مثلا:
- ورزش منظم می‌تواند وزنی متعادل برایتان به وجود بیاورد و از استرس‌ها بکاهد.
- رژیم غذایی سالم هم در دورشدن از نامنظم نقش دارد.
بعضی از گیاهان دارویی مانند کوهوش سیاه، تمشک، ریشه شیرین‌بیان و زردچوبه به درمان نامنظم کمک می‌کنند. البته ناگفته نماند که هیچ‌گونه تحقیقات علمی، اثربخشی این گیاهان را تأیید نکرده‌اند. شاید حتی مصرفشان موجب وقوع اثرات منفی هم بشود. برای استفاده از درمان‌های گیاهی حتما باید با پزشک م کنید.
درمان نامنظم‌بودن چیست؟
درمان نامنظم‌بودن وابسته به علت وقوع آن است:
- بلوغ و یائسگی: نامنظم‌بودن در دوران بلوغ یا نزدیک‌شدن به یائسگی معمولا نیاز به درمان ندارد.
- پیشگیری از بارداری: اگر خون‌ریزی غیرعادی به‌خاطر روش‌های پیشگیری است و در طول چند ماه هم ادامه دارد، باید با پزشک متخصص درباره استفاده از روش‌های دیگری برای پیشگیری صحبت شود.
- سندورم تخمدان پلی‌کیستیک و چاقی مفرط: اگر فردی به این دو مشکل دچار باشد، با کاهش وزن می‌تواند به منظم‌شدن خود کمک کند. هرقدر وزن کمتر باشد، بدن به تولید انسولین کمتری نیاز خواهد داشت. در نتیجه، تستسترون کمتری در بدن به وجود می‌آید و شانس تخمک‌گذاری افزایش پیدا می‌کند.
- مشکلات تیروئید: برای رفع مشکلات تیروئید نیاز به درمان‌هایی مانند دارودرمانی، درمان با یُد رادیواکتیو یا جراحی است. در هر صورت، برای درمان تیروئید، باید به پزشک مراجعه شود.
- استرس یا اختلالات خوردن: علت نامنظم‌شدن اگر استرس و مشکلات روحی، کاهش وزن ناگهانی یا اختلالات خوردن باشد، نیاز به روان‌درمانی به وجود می‌آید؛ مثلا تکنیک‌های ریلکسیشن (relaxation)، مدیریت استرس و مشاوره با روان‌شناس به فرد کمک خواهد کرد.
دارودرمانی
پزشکان برای درمان نامنظم‌بودن ممکن است قرص متفورمین تجویز کنند. متفورمین دارویی خوردنی است که برای کاهش انسولین در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو استفاده میشود. این قرص می‌تواند به منظم‌شدن و تخمک‌گذاری کمک کند.
مقدار (دُز) اندکی از قرص‌های ضدبارداری، که حاوی ترکیبی از استروژن و پروژسترون است، هم می‌تواند مفید باشد. این قرص‌ها می‌توانند باعث کاهش تولید آندروژن شوند و خون‌ریزی غیرعادی را تنظیم کنند. راهکار دیگر، استفاده از پروژسترون در هر ماه به‌مدت ۱۰ تا ۱۴ روز است. این کار هم می‌تواند نظم را به روال بازگرداند. در هر صورت، بدون تجویز پزشک، هیچ دارویی را مصرف نکنید.
ارتباط نامنظم و بارداری چیست؟
های نامنظم می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات باروری باشد؛ اما همیشه هم این‌طور نیست. تخمک‌گذاری در خلال خون‌ریزی هم می‌تواند رخ بدهد. برای پیگیری روند تخمک‌گذاری می‌توان موارد زیر را در نظر گرفت:
- تاریخ هایتان را روی تقویم علامت بزنید و الگوی آن را پیدا کنید.
- وضعیت مخاط دهانه رحم را کنترل کنید. با نزدیک‌شدن به تخمک‌گذاری، مخاط رحم بیشتر میشود و حالت ج، لیز و شفاف پیدا می‌کند.
- دمای بدنتان را هر روز اندازه بگیرید. اگر افزایش دما داشتید، یعنی احتمالا به تخمک‌گذاری نزدیک می‌شوید.
اگر های نامنظم به مشکلات باروری‌تان مرتبط باشند، یادداشت موارد بالا می‌تواند به پزشک در رسیدن به تشخیص درباره وضعیت‌تان کمک کند. درصورتی‌که احساس می‌کنید دچار نامنظم غیرعادی شده‌اید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
درباره این سایت